Karty płatnicze

Bankowa karta płatnicza jest powszechnie uznawanym, uniwersalnym, bezgotówkowym środkiem płatności, który stanowi ekwiwalent gotówki. Każda karta płatnicza jest płytką wykonaną z laminowanego PCV wyemitowaną zgodnie z międzynarodowymi normami ISO.

Karta ta służy przede wszystkim do przeprowadzania transakcji bezgotówkowych w punktach handlowo-usługowych. Pozwala na szybkie i bezpieczne korzystanie ze zgromadzonych przez jej posiadacza zasobów finansowych, z których dokonywane są płatności za towary i usługi. Umożliwia też realizację operacji gotówkowych w bankomatach oraz w okienkach bankowych.

Z punktu widzenia technologii, każda karta jest traktowana jako karta identyfikacyjna, określona normami Międzynarodowej Organizacji Standaryzacji, definiującymi cechy fizyczne i inne. Teoretycznie karta płatnicza nie musi posiadać funkcji umożliwiającej wypłatę gotówki z bankomatu lub kasy banku oraz nie musi z nią być związany kod PIN. Tak też jest najczęściej w wypadku kart płatniczych wystawianych przez instytucje niefinansowe. Natomiast praktycznie każda karta płatnicza wydawana przez bank, oprócz funkcji płatniczych posiada również wszystkie funkcje karty bankomatowej, do których zalicza się możliwość:

• wypłaty gotówki w bankomacie,
• sprawdzenia stanu rachunku,
• wydrukowania historii transakcji,
• zmiany kodu PIN czy dostępu do funkcji depozytowych w bankomacie.

Dziś określenie „karta płatnicza” na stałe weszło zarówno do powszechnego, jak i oficjalnego języka bankowego. Zastąpiło ono popularne określenie „karta kredytowa”, którym kiedyś bardzo często nazywano każdą kartę, niezależnie od tego, jakie posiadała ona funkcje oraz jaki był sposób rozliczania transakcji dokonanych przy jej użyciu. Dotyczy to zwłaszcza krajów anglosaskich, w których od początku wśród kart wydawanych dominują karty kredytowe. Generalnie jednak „karta płatnicza” jest pojęciem szerszym niż „karta kredytowa”.

W początkowym okresie pojawienia się kart na polskim rynku brak było jednoznacznej, uporządkowanej i powszechnie przyjętej terminologii dotyczącej kart płatniczych. W 1991 r. w zarządzeniu Prezesa NBP wprowadzono termin „karty kredytowej”. Zgodnie z rozporządzeniem „rozliczenia bezgotówkowe mogą się odbywać m.in. za pomocą karty kredytowej”. W ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe - karta płatnicza została zdefiniowana jako „karta identyfikująca wystawcę i upoważnionego posiadacza, upoważniająca do wypłaty gotówki i dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu, także do dokonania wypłaty gotówki i zapłaty z wykorzystaniem kredytu”.

Karta kredytowa a karta debetowa

Istota karty kredytowej polega na tym, że bank udziela klientowi stałego kredytu, w ustalonej wysokości, z którego posiadacz karty rozlicza się zazwyczaj raz w miesiącu. Za pomocą karty klient reguluje należności za towary i usługi, może też pobierać gotówkę (w wybranych bankach lub bankomatach). I w tym zakresie „prawdziwa" karta kredytowa nie różni się od kart debetowych oraz obciążeniowych. O ile jednak w przypadku karty debetowej można regulować należności jedynie do wysokości środków aktualnie (w momencie dokonywania transakcji) posiadanych na rachunku, w przypadku karty obciążeniowej wydatkowana kwota musi mieć pełne pokrycie w środkach zgromadzonych na rachunku określonego dnia miesiąca, o tyle posiadacz karty kredytowej może zaciągnięte zobowiązanie spłacać w dowolnych ratach. Mało tego, o ile zakupy i pobieranie gotówki za pomocą kart obciążeniowych i debetowych objęte jest zazwyczaj prowizją (1-3% miesięcznie), o tyle transakcje dokonywane z użyciem karty kredytowej praktycznie nie obciążają jej właściciela.

Karta płatnicza jako produkt bankowy

Karta płatnicza jest utożsamiana z produktami bankowymi, jednak można dokonać rozróżnienia pomiędzy produktem bankowym, produktem kartowym, kartą bankową i kartą płatniczą:

• PRODUKTEM BANKOWYM jest rachunek bankowy powiązany z prostą lub złożoną usługą finansową oferowaną przez bank,
• PRODUKT KARTOWY jest z kolei produktem, którego użytkowanie wymaga zastosowania specjalnej karty bankowej wydawanej klientowi przez bank,
• KARTA BANKOWA jest instrumentem umożliwiającym klientowi dostęp do usług wychodzących w skład produktu bankowego; karta pozwala na identyfikację klienta oraz usług, do świadczenia których zobowiązał się bank,
• KARTA PŁATNICZA jest kartą bankową umożliwiającą jej posiadaczowi dostęp do kredytu bankowego lub środków zgromadzonych na rachunku bankowym.

Podmioty dokonujące transakcji kartami

Zakres usług związanych z określonym produktem kartowym nazywany jest programem karty. Wśród uczestników transakcji dokonywanej za pomocą kart wyróżnia się następujące podmioty:

• wydawca karty (issuer), którym jest instytucja wydająca karty bankowe w ramach własnego systemu płatniczego lub upoważniona do wydawania kart w międzybankowych systemach płatniczych,
• posiadacz karty, którym jest klient dokonujący transakcji przy użyciu karty bankowej,
• akwizytor punktów akceptujących karty (acquier) – instytucja dysponująca bankomatami lub pozyskująca punkty handlowe i usługowe, banki, kantory w celu akceptacji kart,
• Centrum Autoryzacyjno-Rozliczające (Clearing&Settlement Center) – instytucja łącząca wydawcę kart z punktami akceptującymi, dokonująca autoryzacji i rozliczania transakcji,
• punkt akceptujący karty (accepting point) – bankomat, oddział banku, kantor oraz punkt handlowy lub usługowy akceptujący określony rodzaj kart,
• międzynarodowe organizacje płatnicze, pośredniczące w procesach rozliczeń międzybankowych i zapewniające szeroki zakres akceptowalności kart bankowych.

Budowa karty

Aby karta bankowa mogła spełniać różnorodne funkcje, musi być poddana odpowiedniej procedurze normalizacyjnej. International Standard Organization (ISO) wydała szereg norm szczegółowo regulujących zarówno wygląd karty, jak też zakres i sposób zapisu poszczególnych informacji.

Obowiązują m.in. określone normy umieszczania danych na karcie. Dotyczy to przede wszystkim wytłaczania znaków identyfikacyjnych (dane personalne posiadacza karty, numer jego rachunku, data ważności karty) na kartach kredytowych oraz nadruku tych danych na kartach debetowych i zapisu określonych informacji na poszczególnych ścieżkach paska magnetycznego.

Podstawowe elementy karty

Karta o wymiarach zewnętrznych 85,7 x 54,0 mm, wykonana jest za sztucznego tworzywa o budowie warstwowej. Na awersie karty znajdują się:

1. dane identyfikacyjne o wystawcy karty (nazwa banku),
2. imię i nazwisko posiadacza karty,
3. określenie rodzaju karty (symbol typu karty),
4. symbol systemu płatniczego (w postaci emblematu, a w przypadku niektórych kart również hologramu - trójwymiarowego znaku identyfikacyjnego, np. karty VISA),
5. termin ważności - w zależności od rodzaju karty podany jest: okres (tzn. miesiąc i rok, od którego karta jest ważna oraz miesiąc i rok, w którym karta traci swoją ważność) lub tylko miesiąc i rok, do którego karta jest ważna (w tym przypadku w miejscu daty wystawienia umieszczony jest numer seryjny karty; kart z reguły ważne są przez rok, niekiedy wydaje się karty z terminem ważności dwuletnim),
6. numer rachunku karty, który z reguły jest czternasto- lub szesnastocyfrowy,
7. układ scalony - tylko w przypadku kart chipowych,
8. dodatkowe zabezpieczenia:

• wzór graficzny,
• zabezpieczenie widoczne w promieniach ultrafioletowych,
• mikrodruk.

Na rewersie karty standardowo umieszczone są:

• ścieżka magnetyczna karty,
• miejsce na podpis posiadacza karty.

Dodatkowo na rewersie mogą znajdować się znak systemu akceptacji i/lub nazwa banku wydającego kartę. Może również zostać zapisana krótka informacja dla użytkownika lub dla znalazcy karty.

Karty płatnicze, będące w ofercie banków i innych podmiotów, mogą różnić się między sobą wieloma cechami, dlatego w kolejnym artykule przeczytacie Państwo o rodzajach kart i kryteriach ich podziału. Będzie również mowa o historii rozwoju polskiego rynku kart płatniczych, znaczeniu kart dla instrumentów rozliczeń bezgotówkowych. Przedyskutujemy też przestępstwa dokonywane przy użyciu kart płatniczych, problemy z uregulowaniami prawnymi. Nie pominiemy także informacji o organizacjach skupiających emitentów kart płatniczych. Zapraszam do lektury!

(źródło: inwestycje.pl, autor: Sylwia Hucik Gaicka)