Podatki

Podatek jest świadczeniem pieniężnym na rzecz państwa o charakterze przymusowym, powszechnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym, pobieranym na podstawie przepisów prawnych określających warunki, wysokość oraz terminy płatności tych świadczeń.

Cechy podatku:

• Pieniężny charakter świadczeń podatkowych wiąże się z jego wymiarem i poborem w jednostkach pieniężnych danego kraju.
• Przymusowy (obowiązkowy) charakter świadczeń podatkowych wynika z władczych uprawnień państwa do wszystkich, którzy mieszkają na terytorium państwa. Przymus podatkowy jest przymusem prawnym opartym na aktach prawnych pochodzących od władzy państwowej. Wyraża się w tym, iż podatek ustanowiony przez państwo należy zapłacić w określonej wysokości i wyznaczonym terminie.
• Bezzwrotny charakter świadczeń podatkowych polega na definitywnym przekazaniu środków pieniężnych przez podmiot zobowiązany na rzecz budżetu państwa. Cecha ta pozwala odróżnić świadczenia podatkowe od innych rodzajów dochodów budżetowych, które mają charakter pieniężny, przymusowy, lecz podlegają zwrotowi.
• Nieodpłatność podatków oznacza, iż nie są one związane z żadnym wzajemnym świadczeniem ze strony państwa i jego budżetu.
• Często używa się pojęcia tzw. odpłatności ogólnej, która jednak nie pozostaje w związku z przedstawioną cecha podatku. Oznacza ona finansowanie przez budżet państwa tworzenie i funkcjonowanie urządzeń infrastrukturalnych lub kulturalnych.
• Powszechność podatku polega na tym, że jest to świadczenie nakładane na podmioty wyznaczone ze względu na określone cechy i zobowiązane do płacenia świadczeń według powtarzanych reguł ustalających rozmiary świadczenia, czas i sposób zapłaty.

Definiując pojęcie podatku należy powiedzieć o funkcjach podatku, które utożsamiane z rola podatku, określają miejsce, jakie zajmuje on w gospodarce. W literaturze polskiej wymienia się cztery funkcje podatku:

• fiskalną,
• regulacyjną,
• stymulacyjną,
• informacyjną.

Zasadnicze znaczenie ma funkcja fiskalna, a więc nakładanie takich podatków, które najwydatniej zasila budżet. Podatek bowiem musi służyć pokryciu obciążeń publicznych. Jest również narzędziem regulowania podziału dochodów i majątków w warunkach gospodarki rynkowej.
Funkcja regulacyjna podatku polega na kształtowaniu dochodu i majątku, będących w dyspozycji podatników. Za pośrednictwem podatków, przez redystrybucję środków finansowych w odpowiednich proporcjach miedzy podmiotami gospodarczymi a budżetem następuje korekta dochodów.
Funkcja stymulacyjna podatku zaś polega na kształtowaniu określonych reakcji podatników - ich zachowań i działań oraz procesów społeczno-gospodarczych. Oznacza to wykorzystanie instrumentów podatkowych w celu wywarcia wpływu na warunki działania jednostek oraz na kierunki i tempo ich rozwoju.
Funkcja informacyjna polega na tym, że realizacja wpływów podatkowych ogółem lub z określonego podatku dostarcza informacji o prawidłowościach lub nieprawidłowościach w przebiegu procesów gospodarczych.

Z tak określonego zakresu funkcji podatkowych wyraźnie wynikają cele realizowane przez podatki. Do nich należy zaliczyć:

• cel fiskalny,
• cele gospodarcze,
• cele społeczne.

Cel fiskalny powinien być głównym celem podatku. W systemie podatkowym powinny przede wszystkim występować podatki wydajne fiskalnie, które zapewniałyby budżetowi jak największe dochody przy minimalnych kosztach ich poboru, bez powodowania ubocznych skutków ujemnych w sferze gospodarczej i społecznej.
Posługiwanie się podatkami do celów gospodarczych, społecznych czy politycznych, powoduje osłabienie fiskalnej wydajności podatku.
Cele społeczne i gospodarcze można więc realizować za pomocą polityki kredytowej, polityki w zakresie wydatków publicznych. Dochodów podatkowych jako źródła zasilania budżetu niczym nie można zastąpić. Stąd też celem podstawowym podatku jest cel fiskalny.

Różnorodność podatków oraz znaczne zróżnicowanie form wymiaru i poboru podatków powodują konieczność ich klasyfikacji.
Klasyfikacje przeprowadza się według różnych kryteriów. I tak, w klasycznej nauce finansów publicznych posługiwano się podziałem podatków na osobiste (osobowe) i rzeczowe.
Podatek osobisty charakteryzuje się tym, iż na pierwszym planie znajduje się osoba płatnika. Klasycznym przykładem tego podatku jest podatek dochodowy, a w dużej mierze również podatek majątkowy.
Podatek rzeczowy cechuje to, że uwaga ustawodawcy koncentruje się na przedmiocie opodatkowania (rzeczy). Klasycznym przykładem podatku rzeczowego jest podatek rolny, podatek od towarów i usług oraz inne podatki przychodowe.

Do najczęściej stosowanych w nauce o podatkach należą następujące klasyfikacje:

• według kryterium przedmiotu opodatkowania - na podatki przychodowe, dochodowe, majątkowe i od wydatków,
• według kryterium stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku - na podatki bezpośrednie i pośrednie,
• według kryterium podziału dochodów podatkowych pomiędzy państwo a samorząd - na podatki państwowe i samorządowe.

Podatek przychodowy należy do najstarszych konstrukcji podatkowych. Jego zadaniem jest opodatkowanie przychodu, czyli realnej wartości, która stanowi samodzielne Źródło korzyści. Przychód podatkowy jest dochodem brutto tzn. bez potrącenia kosztów jego uzyskania.
W podatku przychodowym znajdują zastosowanie stawki stałe. Przychód podatkowy może pochodzić ze sprzedaży towarów i usług, z czynszów, z kapitału, z nieruchomości. Dlatego tez najczęściej stosuje się równocześnie kilka konstrukcji opodatkowania przychodu.

Podatek dochodowy ma charakter osobisty. W jego zakresie brany jest pod uwagę całokształt okoliczności związanych z osobą, podatnika. Przedmiotem podatku jest dochód jako nadwyżka przychodów nad kosztami ich uzyskania. Podatki dochodowe są niejednorodną grupą podatków obejmującą ludność (podatek dochodowy od osób fizycznych) i organizmy gospodarcze (podatek dochodowy od osób prawnych). Znajduje to odbicie w zróżnicowanych rozwiązaniach i konstrukcjach podatkowych.
Podatek majątkowy ma na celu opodatkowanie posiadanego majątku albo jego przyrostu spowodowanego nadzwyczajnymi okolicznościami. Może też obciążać zbycie majątku. Podatek od posiadania majątku może mieć charakter nominalny lub realny, zależnie od tego, czy dla zapłacenia podatku trzeba naruszyć substancję majątkową, czy też taka potrzeba nie zachodzi.
Podatki majątkowe spełniają, pewną uzupełniającą rolę w stosunku do podatku dochodowego. Wśród tych obciążeń znajdują się podatki pobierane od posiadania nieruchomości oraz podatek od spadków i darowizn.
Mianem podatków konsumpcyjnych określa się obciążenia finansowe zawarte w cenach artykułów i dóbr materialnych podlegających powszechnej konsumpcji. Ich charakter można określić jako podatki obrotowe, których ciężar ponosi konsument. Szczególnymi są specjalne podatki konsumpcyjne jak: akcyza, podatek od gier i opłaty monopolowe.
Kryterium podziału podatków na bezpośrednie i pośrednie jest przerzucalność podatków. Przerzucanie podatków polega na tym, że opodatkowany tylko formalnie jest podatnikiem, gdyż w rzeczywistości ma możliwość legalnego przesunięcia ciężaru podatkowego na inne osoby.

Podatkami bezpośrednimi są: podatki przychodowe, dochodowe oraz podatki majątkowe;
podatkami pośrednimi są: podatki od obrotu majątkiem i od wydatków.
Podstawą klasyfikacji podatków na państwowe, samorządowe i wspólne jest fakt zasilania podatkami budżetu państwa i budżetów gmin. W polskim systemie podatkowym państwowymi podatkami są: podatek od towarów i usług, akcyzowy, od gier, od wzrostu wynagrodzeń, dywidenda.

Do podatków samorządowych należą między innymi:

• podatek rolny,
• podatek leśny,
• podatek od nieruchomości,
• podatek od spadków i darowizn.

Do podatków należących do tak zwanych źródeł podzielonych należą:

• podatek dochodowy od osób fizycznych,
• podatek dochodowy od osób prawnych.

(źródło: www.opracowania.info)